Zgodnie z informacjami przekazywanymi przez Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęło do niego szereg skarg obywatelskich do projektu Ustawy. W toku konsultacji publicznych nad projektem Ustawy zgłoszono też wiele negatywnych uwag. Ustawodawca z niektórymi się zgodził i dokonał zmian proponowanych przepisów, niemniej jednak nie podzielił wszystkich wątpliwości, a niektóre zastrzeżenia i proponowane rozwiązania odrzucił.
Jeśli zostanie ustalone, że procedury antykorupcyjne są pozorne lub nieskuteczne albo też przedsiębiorca ich w ogóle nie wdrożył, Szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego będzie mógł skierować wniosek do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o nałożenie na danego przedsiębiorcę kary grzywny w wysokości od 10.000 zł do 10.000.000 zł.
Wskazać należy, iż zakres informacji wymaganych w oświadczeniu majątkowym, zgodnie z treścią art. 44 Ustawy, jest bardzo szeroki. Ustawodawca oczekuje ujawnienia szczegółowych informacji o majątku bądź dochodzie osoby zobowiązanej do jego złożenia, określając przy tym niski próg dochodu tj. powyżej 1000 zł. Pozytywnie należy ocenić wykreślenie, zawartych w pierwotnej treści projektu Ustawy, przepisów nakładających obowiązek podawania informacji odnoszących się do dochodu małżonka. Niemniej ustawodawca wymaga podawania informacji o składnikach mienia ruchomego. Dotyczy to również mienia, które wchodzi w skład gospodarstwa rolnego czy też prowadzonej działalności gospodarczej przez osobę wypełniającą oświadczenie majątkowe, jak również małżonka tej osoby, jeśli pozostaje w ustroju wspólności majątkowej.
Obowiązki w zakresie praktyk antykorupcyjnych
Przepisy Ustawy nakładają na przedsiębiorców obowiązek przyjęcia i stosowania wewnętrznych procedur antykorupcyjnych. Wskazany obowiązek dotyczyć ma podmiotów będących co najmniej średnimi przedsiębiorcami w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej. Poprzez stosowanie wewnętrznych procedur antykorupcyjnych rozumie się podejmowanie środków organizacyjnych, kadrowych i technicznych, mających na celu przeciwdziałanie tworzeniu otoczenia sprzyjającego przypadkom popełnienia przestępstw, o których mowa w ust. 1, przez osoby, które działają w imieniu i na rzecz przedsiębiorcy, w szczególności:
1) niedopuszczanie do tworzenia mechanizmów służących finansowaniu kosztów, udzielania korzyści majątkowych i osobistych, w tym z wykorzystaniem majątku przedsiębiorstwa;
2) zapoznawanie osób zatrudnianych przez przedsiębiorcę z zasadami odpowiedzialności karnej za przestępstwa;
3) umieszczanie w umowach klauzul, stanowiących iż żadna część wynagrodzenia z tytułu wykonania umowy nie zostanie przeznaczona na pokrycie kosztów udzielania korzyści majątkowych i osobistych;
4) opracowanie i wdrożenie kodeksu antykorupcyjnego przedsiębiorstwa, jako deklaracji odrzucającej korupcję, podpisany przez każdego pracownika, współpracownika i inny podmiot gospodarczy działający na rzecz przedsiębiorcy;
5) określenie i wdrożenie wewnętrznej procedury i wytycznych dotyczących otrzymywanych prezentów i innych korzyści przez pracowników;
6) niepodejmowanie decyzji w przedsiębiorstwie w oparciu o działania korupcyjne;
7) opracowanie i wdrożenie procedur informowania właściwych organów przedsiębiorcy o propozycjach korupcyjnych;
8) opracowanie i wdrożenie wewnętrznych procedur postępowania w sprawie zgłoszenia nieprawidłowości.
W sytuacji, w której prokurator postawi zarzut korupcyjny osobie działającej w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy, Centralne Biuro Antykorupcyjne będzie miało prawo do przeprowadzenia kontroli wdrożonych procedur antykorupcyjnych u tego przedsiębiorcy. Jeśli zostanie ustalone, że procedury antykorupcyjne są pozorne lub nieskuteczne albo też przedsiębiorca ich w ogóle nie wdrożył, Szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego będzie mógł skierować wniosek do Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o nałożenie na danego przedsiębiorcę kary grzywny w wysokości od 10.000 zł do 10.000.000 zł. Podkreślić należy, iż ustalenia z kontroli przeprowadzonej przez Centralne Biuro Antykorupcyjne oraz wysokość wnioskowanej przez Szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego kary, zawarte we wniosku o ukaranie, są wiążące dla Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Przedsiębiorca, któremu wymierzono karę pieniężną, przez okres 5 lat od daty uprawomocnienia się orzeczenia o wymierzeniu tej kary nie może ubiegać się o uzyskanie zamówienia publicznego.
Wsparcie w zakresie zarządzania ryzykiem działań antykorupcyjnych
W konsekwencji przedsiębiorcy podlegający obowiązkom wynikającym z Ustawy będą musieli zadbać by wprowadzone procedury antykorupcyjne nie zostały w toku ewentualnych kontroli uznane za pozorne lub też nieskuteczne. Wskazać w tym miejscu należy dokument w postaci Międzynarodowej Normy ISO 37001 „Systemy zarządzania działaniami antykorupcyjnymi – wymagania wraz z wytycznymi dotyczącymi użycia”, która została opracowana przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ang. International Organization for Standardization - ISO). Norma ta może być wsparciem dla wszystkich jednostek sektora publicznego i prywatnego, instytucji rządowych, samorządowych, spółek Skarbu Państwa, małych firm i dużych korporacji, zainteresowanych systemowym zapobieganiem korupcji. Przede wszystkim wdrożenie normy ISO 37001 może podnieść świadomość pracowników w obszarze przeciwdziałania korupcji, jak również wskazać podmiotom trzecim, iż dany przedsiębiorca stosuje międzynarodowe standardy zgodności z przepisami. Jeśli weźmiemy pod uwagę aspekt możliwości uznania stosowanych procedur antykorupcyjnych w toku kontroli Centralnego Biura Antykorupcyjnego, stosowanie normy ISO 37001 daje pewnego rodzaju zabezpieczenie dla przedsiębiorcy przed skutkami czynów popełnianych przez pracowników lub osób działających w imieniu lub na rzecz przedsiębiorcy. Wdrażając system zarządzania opisany w Normie łatwiej zabezpieczyć się przed zarzutami braku nadzoru czy też zarzutami niedołożenia należytych starań w celu eliminacji zjawisk korupcji w ramach prowadzenia działalności gospodarczej.
Autor:
Piotr Bachnik
Adwokat w kancelarii Russell Bedford Poland, związany z firmą od lutego 2016 roku. Posiada wykształcenie prawnicze, ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz jest absolwentem Szkoły Prawa Włoskiego i Europejskiego na WPiA UW prowadzonej wspólnie z Wydziałem Prawa Uniwersytetu w Katanii, Włochy. W latach W latach 2014-2016 pracował w kancelarii Mamiński & Wspólnicy. Specjalizuje się w prawie karnym, egzekucji sądowej oraz prawie cywilnym. Posługuje się językiem angielskim wraz z terminologią prawniczą.
