Przerwanie biegu przedawnienia przeciwko przedsiębiorcy odpowiadającemu solidarnie ze spółką w razie przekształcenia działalności

Orzecznictwo Sądu Najwyższego

Podkreślenia wymaga, iż wskutek przekształcenia osoba fizyczna przestaje być właścicielem majątku, jednocześnie nie tracąc wraz z przekształceniem bytu prawnego 1. W związku z powyższym powstały liczne wątpliwości na tle odpowiedzialności za zobowiązania jednoosobowego przedsiębiorcy. Nurtującą kwestią stało się zagadnienie czy wniesienie pozwu przeciwko przedsiębiorcy przerywa bieg trzyletniego terminu określonego w art. 58413 k.s.h.

Dłużnik będący osobą fizyczną ponosi solidarną odpowiedzialność na podstawie art. 58413 KSH, jeżeli wierzyciel wytoczy przeciwko niemu powództwo w okresie biegu terminu określonego w tym przepisie.

Niniejsze zagadnienie stało się przedmiotem rozważań dwóch uchwał Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2017 r. (III CZP 98/16, III CZP 113/16 2). W obydwóch uchwałach Sąd Najwyższy stwierdził, iż „Dłużnik będący osobą fizyczną ponosi solidarną odpowiedzialność na podstawie art. 58413 KSH, jeżeli wierzyciel wytoczy przeciwko niemu powództwo w okresie biegu terminu określonego w tym przepisie”

Sąd Najwyższy omawiając przedmiotowe zagadnienie skupił się w pierwszej kolejności na kwestii charakteru trzyletniego terminu przewidzianego w art. 574 k.s.h., który dotyczy odpowiedzialności wspólników po transformacji spółki osobowej. Według tego przepisu, wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach solidarnie ze spółką przekształconą za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres trzech lat, licząc od tego dnia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zostało w sposób jednolity przyjęte, iż ww. trzyletni termin jest terminem zawitym 3. Sąd Najwyższy w przedmiotowych uchwałach z dnia 9 lutego 2017 r. podzielił ww. stanowisko i przyjął że termin określony w art. 58413 k.s.h. również stanowi termin zawity (prekluzyjny). SN oparł się tu na zasadzie jedności prawa cywilnego oraz odniósł się do regulacji zawartej w art. 2 k.s.h. (odesłanie do ustawy z dnia z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeksu cywilnego w sprawach nieuregulowanych w k.s.h.).

Sąd Najwyższy, biorąc pod uwagę ww. spostrzeżenia, dogłębnie przeanalizował możliwość łagodzenia skutków upływu trzyletniego terminu określonego w art. 58413 k.s.h. w przypadku wszczęcia postępowania sądowego przeciwko przedsiębiorcy w czasie jego biegu.

Dwa poglądy w doktrynie

W tym miejscu należy podkreślić, iż w doktrynie zarysowały się dwa różne poglądy dotyczące przedmiotowej kwestii. Według pierwszego, wszczęcie postępowania sądowego w ww. trzyletnim terminie przerywa jego bieg ze względu na jego charakter i trudne do przyjęcia w aspekcie funkcjonalnym skutki jego upływu. Zgodnie z niniejszym poglądem trzeba dopuścić możliwość stosowania do terminu wskazanego w art. 58413 k.s.h per analogiam przepisów kodeksu cywilnego o przerwaniu biegu przedawnienia (art. 123 k.c.) 4.

Według drugiego, odmiennego, poglądu termin, o którym mowa w art. 58413 k.s.h., nie podlega wydłużeniu lub skróceniu, a sąd jest obowiązany uwzględnić z urzędu skutki wynikające z jego upływu 5.

Sąd Najwyższy w dwóch uchwałach z dnia 9 lutego 2017 r. (III CZP 98/16, III CZP 113/16) poparł pierwszy ze ww. wskazanych poglądów. Wskazał, iż ustalając znaczenie art. 58413 k.s.h. i dokonując kwalifikacji przewidzianego w nim terminu prekluzyjnego nie można ograniczać się do dyrektyw wykładni językowej, wskazując w przedmiotowym przypadku na kluczowe znaczenie dyrektyw systemowych, jak i celu wyrażonego w przedmiotowym przepisie. Sąd Najwyższy podkreślił, iż literalna interpretacja terminu art. 58413 k.s.h. tj., w taki sposób, że upływ trzyletniego terminu – bez względu na działania podejmowane w tym okresie przez wierzyciela – powoduje ustanie solidarnej odpowiedzialności przekształcanego przedsiębiorcy, oznaczałaby nie tylko wprowadzenie sprzecznej z naturą terminów zawitych prawa materialnego nieznanej instytucji ale również zniweczenia celu wyrażonego w przedmiotowym przepisie (którym jest wzmocnienie ochrony wierzycieli). Zdaniem Sądu wyłączna literalna interpretacja przepisu prowadziłaby do uznania przedmiotowej regulacji za pozorną (w okresie trzech lat wierzyciel z reguły nie zdołałby uzyskać przeciwko przekształcanemu przedsiębiorcy tytułu wykonawczego oraz zaspokojenia w drodze egzekucji). Ponadto przyjęcie takiego rozwiązania stanowiłoby swojego rodzaju zachętę dla zadłużonego przedsiębiorcy do przekształcenia formy prowadzonej działalności w spółkę kapitałową i przedłużania ewentualnego procesu w celu uwolnić się od odpowiedzialności swoim majątkiem osobistym 6.

Autor: apl. adw. Hanna Żołnierkiewicz, Departament Prawny