Ministerstwo Finansów proponuje zaskarżanie decyzji podatkowych bezpośrednio do sądu administracyjnego

Celem wprowadzenia tego typu procedury jest skrócenie czasu rozstrzygania sporów oraz obniżenie kosztów postępowania zarówno po stronie podatników, organów podatkowych, jak i sądów administracyjnych. Proponowana zmiana znajduje się w art. 428 projektu ustawy. Zgodnie z tym przepisem odwołanie można złożyć na decyzję organu pierwszej instancji pod następującymi warunkami:

• po pierwsze – odwołanie będzie można złożyć zgodnie z trybem przewidzianym w art. 57b ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Na chwilę obecną przepis ten jest w fazie projektu. Jego wprowadzenie do postępowania przewiduje projekt ustawy Przepisy wprowadzające ustawę – Ordynacja podatkowa i ustawę o Rzeczniku Praw. Stanowi on, że skargę na decyzję organu pierwszej instancji będzie można oprzeć wyłącznie na zarzucie naruszenia prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie, a sąd będzie związany zarzutami skargi oraz powołaną postawą prawną. Warunek ten w praktyce oznacza, że składając skargę bezpośrednio do sądu administracyjnego podatnik musiałby zaakceptować sposób przeprowadzenia przez organ podatkowy postępowania oraz ustalony stan faktyczny. Spór zostałby sprowadzony jedynie do podniesienia błędnej interpretacji przepisów materialnych lub niewłaściwej oceny możliwości ich zastosowania przez organ w konkretnym stanie faktycznym. Tym samym podatnik utraci definitywnie możliwość zarzucenia organowi naruszenia przepisów proceduralnych. Inną niezwykle istotną zmianą byłoby związanie sądu zarzutami skargi i powołaną podstawą prawną. Oznacza to w praktyce, że sąd bada jedynie zarzuty podniesione w skardze. Jeśli dopatrzyłby się w postępowaniu organu naruszeń innych przepisów prawa materialnego, nawet jeśli byłyby najbardziej słuszne i oczywiste, nie będzie mógł rozstrzygnąć w tym zakresie. Warto zauważyć również, że z dniem wniesienia skargi do sądu administracyjnego decyzja staje się ostateczna, a to oznacza, że organ będzie mógł dążyć do jej wykonania poprzez zastosowanie środków egzekucyjnych. Ponadto w dodanym do art. 58 § 1 ustawy punkcie 5b zawarto zastrzeżenie, że sąd odrzuci skargę, jeśli będzie zawierać zarzuty inne niż naruszenie prawa materialnego. W tej sytuacji skargę traktuje się jak odwołanie od decyzji organu pierwszej instancji. Odwołanie wraz z aktami sprawy zostanie przekazane do organu drugiej instancji w terminie 14 dni od otrzymania prawomocnego wyroku sądu. Decyzja w takim przypadku straci walor ostateczności, jednakże nie wpłynie to na ważność i skuteczność czynności egzekucyjnych podjętych do dnia otrzymania przez organ podatkowy pierwszej instancji informacji o prawomocnym odrzuceniu skargi, bowiem z tym dniem postępowanie egzekucyjne zostanie zawieszone, a nie umorzone.

• po drugie – występowanie w postępowaniu tylko jednej strony. Zgodnie z uzasadnieniem do ustawy wyłączenie możliwości skorzystania ze złożenia bezpośredniej skargi do sądu administracyjnego, w przypadku gdy w sprawie występuje więcej niż jedna strona, jest warunkowane możliwością złożenia przez drugą stronę odwołania na zasadach ogólnych. Wówczas znacząco wydłużyłby się moment rozpoznania odwołania i załatwienia sprawy, a wprowadzona instytucja nie przyniosłaby oczekiwanych rezultatów w zakresie przyśpieszenia rozstrzygnięcia sporu. 

Podsumowując można stwierdzić, że do przedstawionej przez resort finansów propozycji zaskarżania decyzji podatkowych bezpośrednio do sądu administracyjnego należy odnieść się krytycznie. Zasadniczą wadą postulowanego rozwiązania jest zredukowanie skargi wyłącznie do zarzutów naruszenia przepisów materialnych. W związku z tym jeśli podatnicy zechcą skrócić postępowanie, będą musieli zrobić to kosztem możliwości rozpatrzenia sprawy przez sąd w pełnym zakresie. Jednocześnie sama skarga będzie musiała być przygotowana z większą starannością niż dotychczas. Niezbędna może okazać się pomoc profesjonalnego pełnomocnika. Nie wszyscy podatnicy są na tyle biegli w prawie by odróżnić przepisy procedury od prawa materialnego. Błąd w sformułowaniu zarzutów może bowiem skutkować odrzuceniem skargi i rozpatrzeniem jej w ramach postępowania odwoławczego przez organ drugiej instancji. Wydaje się więc, że wprowadzenie możliwości zaskarżania decyzji organów podatkowych pierwszej instancji bezpośrednio do sądów administracyjnych w proponowanym kształcie nie znajdzie wśród podatników szerszego uznania.