Potocznie połączenie nazywane jest fuzją. Termin „fuzja” oznacza wtedy zbiorczą nazwę dla dwóch wskazanych rodzajów połączenia, tj. przejęcia i utworzenia nowej spółki. Należy jednak podkreślić, że w literaturze przedmiotu wskazuje się, że pojęcie fuzja właściwe jest dla określenia tylko drugiego typu połączenia - połączenia przez utworzenie nowej spółki. Zgodnie z tym rozumieniem fuzja to nic innego, jak utworzenie zupełnie nowej spółki, na którą przenoszony jest majątek dotychczas istniejących, łączących się spółek.
Kodeks spółek handlowych dopuszcza połączenie zarówno spółek kapitałowych między sobą, jak i łączenie z udziałem spółek osobowych, z zastrzeżeniem, że spółka osobowa nie może być spółką przejmującą albo spółką nowo zawiązaną, a ponadto spółki osobowe mogą się łączyć między sobą tylko przez zawiązanie spółki kapitałowej. Innym swoistym ograniczeniem połączenia jest zakaz łączenia dla spółki w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku oraz dla spółki w upadłości.
Warto podkreślić, że obecnie obowiązujące przepisy ksh nie zawierają zakazu dla stosowania modelu tzw. połączenia odwrotnego, kiedy spółka zależna przejmuje spółkę matkę. Konstrukcja ta jest jednak względnie rzadko stosowana, z uwagi na pojawiające się przy jej analizie problemy prawno-handlowe, podatkowe, i bilansowe.
Istotą połączenia jest zasada sukcesji prawnej, stanowiąca, iż spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Zasada sukcesji obowiązuje także na gruncie podatkowym i wyrażona została w art. 93 Ordynacji. Ewentualne ograniczenia w tym zakresie, w formie wyjątków od zasady ogólnej, gdy tak stanowi przepis szczególny.
Spółka kapitałowa (przejmująca albo nowo zawiązana) zawsze wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo łączących się przez zawiązanie nowej spółki (art. 494 § l KSH). Tym samym, bez względu na rodzaj połączenia oraz charakter podlegających łączeniu spółek, spółką przejmującą (nowo zawiązaną) jest zawsze spółka kapitałowa, będąca, zgodnie z treścią art. l ust l updop, podatnikiem podatku dochodowego.
Przedmiotem przejęcia przez spółkę przejmującą lub spółkę nowo zawiązaną, przy łączeniu spółek, jest majątek spółek przejmowanych, zaś ekwiwalentem za przejęty majątek nie są pieniądze, lecz prawa udziałowe spółki przejmującej lub nowo zawiązanej, tj. udziały lub akcje przydzielane wspólnikom lub akcjonariuszom spółek tracących byt prawny, którzy stają się udziałowcami lub akcjonariuszami spółki przejmującej lub nowo zawiązanej.
Proces połączenia składa się z kilku etapów, od fazy uzgodnienia metody i podstaw połączenia aż do jego finalnego rozliczenia, tak bilansowego, jak i podatkowego. Najistotniejszą częścią całej procedury jest przygotowanie dokumentów połączeniowych, wśród których podstawowe znaczenie ma plan połączenia, sporządzany w praktyce przez zarządy łączących się spółek. W planie tym, pośród informacji związanych ze spółką przejmującą albo nowo zawiązaną, wymagane jest ustalenie tzw. parytetu wymiany. Jest to stosunek wymiany udziałów (akcji) spółki przejmowanej (przy inkorporacji) albo spółek łączących się przez utworzenie nowej spółki na udziały (akcje) spółki przejmującej albo spółki nowo zawiązanej – jest to fundamentalny element planu połączenia. Określa on, jaka będzie relacja między majątkiem spółki przejmowanej, a ilością i nominalną wartością udziałów czy akcji wydanych przez spółkę przejmującą wspólnikom spółki przejmowanej.
W praktyce obliczania parytetu wymiany może zdarzyć się sytuacja, że po dokładnych wyliczeniach wartość przyznanych wspólnikom spółki przejmowanej (wspólnikom spółek łączących się przez stworzenie nowej spółki) udziałów czy akcji w spółce przejmującej albo nowo zawiązanej różnić się będzie od wartości udziałów czy akcji posiadanych przez nich w spółce przejmowanej (spółkach łączących się przez zawiązanie nowej spółki). Wtedy wspólnikom należą się wyrównania, nazywane dopłatami, których wartość winna być określona w planie połączenia.
W konsekwencji, analizując proces łączenia spółek kapitałowych należy zwrócić uwagę na następujące zagadnienia prawne:
-
dokumenty połączeniowe - przeprowadzenie połączenia wymaga sporządzenia planu połączenia wraz z następującymi załącznikami (dokumenty te podlegają badaniu przez biegłego rewidenta):
-
projekt uchwał połączeniowych,
-
projekt zmian umowy spółki przejmującej,
-
informacja o wartości majątku spółki przejmowanej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia,
-
oświadczenie o stanie księgowym spółki przejmującej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia, sporządzone przy wykorzystaniu tych samych metod i w tym samym układzie jak ostatni bilans roczny,
-
oświadczenie o stanie księgowym spółki przejmowanej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku o ogłoszenie planu połączenia, sporządzone przy wykorzystaniu tych samych metod i w tym samym układzie jak ostatni bilans roczny.
-
zarządy wszystkich spółek podlegających połączeniu mają obowiązek sporządzić sprawozdanie dla celów połączenia wskazujące prawne i ekonomiczne podstawy połączenia,
-
określenie parytetu wymiany – w związku z połączeniem niezbędne jest ustalenie parytetu wymiany, tj. stosunku wymiany udziałów / akcji spółki przejmowanej na udziały / akcje spółki przejmującej i wysokości ewentualnych dopłat. Parytet wymiany powinien zostać ustalony na podstawie wyceny wartości spółek biorących udział w połączeniu,
-
określenie wartości podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej lub określenie wysokości kapitału zakładowego spółki nowozawiązanej,
-
uchwały połączeniowe – przygotowanie uchwał połączeniowych o jednakowej treści do każdej z łączących się spółek. Uchwały powinny być podjęte kwalifikowaną większością głosów,
-
sukcesja generalna - z dniem połączenia spółka przejmująca wstępuje, z mocy prawa, we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej (zasada sukcesji generalnej).
Należy jednak zauważyć, iż w przypadku, gdy połączenie jest dokonywane na mocy art. 516 § 6 KSH, a więc w przypadku przejęcia przez spółkę przejmującą swej spółki jednoosobowej, procedura prawna jest znacząco uproszczona, m.in.
-
nie ulega podwyższeniu kapitał zakładowy spółki przejmującej,
-
nie podlega badaniu przez biegłego rewidenta plan połączenia,
-
nie podlega ustaleniu parytet wymiany
