W niniejszym tekście wskazujemy jakiego rodzaju działań weryfikacyjnych ze strony organów administracyjnych można się spodziewać – oczywiście z uwagi na brak jakiejkolwiek praktyki w tym zakresie odwołujemy się do potencjalnych możliwości jakie wynikają z treści przepisów.
Możliwe kontrole można podzielić na dwie kategorie:
- kontrole, których celem jest bezpośrednio weryfikacja czy wnioskodawca spełnił przesłanki do uzyskania pomocy oraz czy korzysta z tej pomocy zgodnie z celem;
- pozyskiwanie informacji o funkcjonujących przedsiębiorstwach, tworzenie zbiorów danych, które mogą być wykorzystywane w późniejszych działań kontrolnych w różnych obszarach.
Rozdysponowanie środków przyznanych z tytułu pożyczki dla mikroprzedsiębiorców
Pierwszym z przykładów preferencji wynikającej z tzw. Tarczy antykryzysowej, która może w przyszłości powodować wszczęcie kontroli względem przedsiębiorcy, obejmującej weryfikację celu i przeznaczenia wydatkowania przekazanych środków finansowych, jest uzyskanie przez mikroprzedsiębiorców pożyczki na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej.
Wskazana powyżej konkluzja wynika z niedoprecyzowania ustawowego pojęcia „bieżące koszty prowadzenia działalności gospodarczej”, które w przyszłości może powodować szeroko rozumiane rozbieżności interpretacyjne. Dziennikarze z portalu bizblog.pl w celu uzyskania odpowiedzi, na czym w praktyce polega obowiązek spożytkowania uzyskanych pieniędzy „zgodnie z przeznaczeniem” wystosowali odpowiednie zapytanie do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (dalej: MRPiPS). Zgodnie z odpowiedzią resortu „celem pożyczki jest pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności. Oznacza to, że środki te mogą być przeznaczone tylko na tego typu wydatki np. czynsz, opłaty za energię elektryczną, wynagrodzenia w przypadku zatrudniania pracowników, leasing, ubezpieczenie itp.” – wyjaśniło MRPiPS.
Należy podkreślić, iż powyższa odpowiedź dopełniona została poprzez wskazanie, iż przedsiębiorca nie będzie musiał przy umorzeniu czy rozliczeniu pożyczki przedstawiać dokumentów potwierdzających te wydatki. Jednak MRPiPS zwraca uwagę na fakt, iż „w zależności od rodzaju działalności każdy przedsiębiorca może spodziewać się czynności sprawdzających, które mają na celu potwierdzenie, czy działa on zgodnie z prawem. Kontrole mogą być prowadzone na ogólnych zasadach, określonych w Prawie przedsiębiorców albo szczegółowych przepisów”.
Biorąc pod uwagę powyższe wypowiedzi, należy zauważyć, iż faktyczna czynność uzyskania pożyczki przez mikroprzedsiębiorców spowodować może podjęcie czynności kontrolnych przez uprawnione organy. Co tym samym nałoży na przedsiębiorcę obowiązek przedstawienia wszelkich informacji, dotyczących sposobu rozdysponowania oraz przeznaczenia uzyskanych środków pieniężnych, jak to zostało jednoznacznie podkreślone przez MRPiPS.
Należy zatem mieć na uwadze, iż w najbliższym czasie uwaga organów może skupić się w większym zakresie na przedsiębiorcach, którzy skorzystali ze wskazanego instrumentu wsparcia, przewidzianego w tzw. Tarczy antykryzysowej.
Świadczenia postojowe – informacja o zarobkach uzyskiwanych przez zleceniobiorców oraz wykonawców umów o dzieło
Jednym z przykładów ukazujących jak szeroki jest zakres informacyjny przekazywany organom w związku z ubieganiem się o korzystanie z rozwiązań tzw. Tarczy antykryzysowej jest m.in. wypełnienie wniosku o przyznanie świadczenia postojowego.
Zleceniodawca ubiegający się o przyznanie świadczenia postojowego (którego wartość wynosi 80% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w 2020 r. ustalanego na podstawie odpowiednich przepisów) względem osoby zatrudnionej na podstawie umów cywilnoprawnych, tj. m.in. umowy zlecenia, zobowiązany jest zgodnie z art. 15zs Tarczy Antykryzysowej do przedstawienia szczegółowych informacji na temat zatrudnionego zleceniobiorcy.
Zleceniodawca zobowiązany jest zatem do wykazania między innymi informacji takich jak: data zawarcia i wysokość wynagrodzenia przysługującego z tytułu umowy cywilnoprawnej, a także złożenia oświadczenia potwierdzającego uzyskanie przez osobę wykonującą umowę cywilnoprawną w miesiącu poprzedzającym miesiąc, w którym został złożony wniosek o świadczenie postojowe, przychodu nie wyższego niż 300% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa GUS na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, obowiązującego na dzień złożenia wniosku.
Obligatoryjny obowiązek przekazania szczegółowych informacji o zarobkach osoby zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej występuje także w przypadku podjęcia przez zleceniodawcę starań o uzyskanie świadczenia na dofinansowanie wynagrodzenia celem ochrony miejsc pracy. Należy zauważyć zatem, iż ubieganie się przez zleceniodawcę o którąkolwiek formę wsparcia w stosunku do zatrudnionych zleceniobiorców, obwarunkowane będzie szeroko pojętym obowiązkiem informacyjnym dotyczącym m.in. wynagrodzenia zleceniobiorców.
Tym samym urzędy pozyskają bardziej szczegółowe informacje na temat zawieranych umów cywilnoprawnych, a także wynagrodzeń pracowników. Pozyskane informacje mogą stanowić istotną wskazówkę dla urzędów podczas typowania przedsiębiorców do potencjalnych kontroli.
Warta rozwagi jest też kwestia tego jakie wskazany obowiązek informacyjny może mieć konsekwencje w przyszłości. W wielu przypadkach pozyskane informacje mogą przyczynić się do podjęcia przez inspektora działań, powodujących wniesienie do sądu pracy roszczenia o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli będzie występowało przypuszczenie, iż łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej umowie, ma cechy stosunku pracy.
Rejestr umów o dzieło
Istotny z punktu widzenia omawianego tematu jest również nowododany przez tzw. Tarczę Antykryzysową art. 36 ust. 17 Ustawy z dnia 13 października o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tym przepisem płatnik składek lub osoba fizyczna zawierająca umowę o dzieło będzie miała obowiązek poinformować Zakład Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ZUS) o każdym takim fakcie w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy, jeżeli umowa taka zawarta zostanie z osobą, z którą nie pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy nie wykonuje pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.
Należy podkreślić, iż omawiany przepis wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2021 r., jednakże przedsiębiorcy już teraz powinni zwrócić na niego uwagę. Bowiem do tej pory przedsiębiorcy nie mieli co do zasady obowiązku zgłaszania do ZUS osób, z którymi zawierali umowę o dzieło.
Wskazany obowiązek pozwoli zatem na stworzenie bazy danych osób realizujących świadczenia na podstawie umów o dzieło. Co następnie ułatwi w przyszłości weryfikację oraz badanie zasadności i podstaw do stosowania takich umów. Na tej podstawie ZUS będzie miał większą wiedzę i możliwość kwestionowania jej charakteru, a dalej przyjęcia, iż owa umowa tak naprawdę posiada przymiot umowy zlecenie, a co za tym idzie powinna zostać obłożona składkami.
Należy podkreślić, iż również samo uzasadnienie do przyjętej ustawy nie wskazuje na to, iż dodany przepis miałby na celu ułatwienie weryfikacji podanych danych i spełnienia warunków przez osoby korzystające z formy pomocy tzw. postojowego, dla osób będących stronami umowy o dzieło. Przeciwnie zgodnie z jego brzmieniem dodanie przepisu ma na celu umożliwienie ZUS weryfikowania istnienia obowiązku ubezpieczeń społecznych osób wykonujących umowy nazwane umowami o dzieło.
Biorąc pod uwagę powyższe, przedsiębiorcy powinni mieć na uwadze, iż nie tylko korzystanie z rozwiązań oferowanych przez tzw. Tarczę Antykryzysową, ale i przepisy wprowadzane przez tę ustawę do innych ustaw mogą potencjalnie spowodować zwiększenie liczby przeprowadzanych kontroli. Korzystanie przez przedsiębiorców z pomocy państwa w ramach instrumentów wprowadzonych przez Tarczę antykryzysową może doprowadzić do zwrócenia uwagi organów właśnie na tych przedsiębiorców. Jednakże taka kontrola powinna przede wszystkim dotyczyć weryfikacji prawdziwości informacji i oświadczeń złożonych przez przedsiębiorcę oraz sposobu i celowości korzystania przez niego z proponowanych instrumentów wsparcia.
Autor: Anna Jeziorska, konsultant podatkowy, biuro Russell Bedford Katowice
