Zmiana stawek VAT w usługach gastronomicznych

Początkowo zmiana miała obowiązywać od 1 kwietnia 2020 r.[1], jednak  wskutek pandemii Ministerstwo Finansów przesunęło ten termin[2]. Podobnie przesunięte zostały również zasady związane z wydawaniem i stosowaniem wiążących informacji stawkowych, które mają moc wiążącą oraz ochronną dla podatników. „Nie tylko uprościliśmy stawki VAT tak, aby były łatwiejsze do stosowania przez przedsiębiorców, ale również je obniżyliśmy. I to w dużej części na produkty, z których korzystamy codziennie” przekonywał Minister Finansów Tadeusz Kościński. – „Zlikwidowaliśmy absurdy, wprowadzając porządek i prostotę. To dobra wiadomość również dla konsumentów. Obniżyliśmy stawki na produkty pierwszego wyboru, mające wpływ na nasze zdrowie i bezpieczeństwo”[3] – dodawał. Chociaż z pewnością nie można odmówić prawdy tym słowom, to należy się jeszcze wstrzymać z otwieraniem szampana. 

Zmiana sposobu kwalifikacji usług i produktów

Główna zmiana nowelizacji z 1 lipca 2020 r. dotyczyła odejścia od obecnego powiązania klasyfikacji statystycznej ze stawkami VAT. Powiązanie to wynika z art. 5a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 106 z późn. zm., dalej: ustawa VAT). Przed nowelizacją artykuł ten budował system oparty na klasyfikacji statystycznej w postaci PKWiU (Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług). System ten był rozbudowany i skomplikowany, co znacząco utrudniało przypisanie danej dostawy towaru albo świadczenie usługi do właściwego grupowania PKWiU, a tym samym odpowiedniej stawki VAT. Klasyfikacja była niedostosowana do potrzeb nakreślonych w art. 5a ustawy VAT, a dodatkowe, w stosunku do statystycznych, podziały podobnych towarów ujęte w ustawie powodowały przypisania towarów do odrębnych grup przy zastosowaniu niejasnych oraz nieracjonalnych kryteriów[4]. Brak było również możliwości uzyskania ochronnej interpretacji indywidualnej w zakresie stosowania stawek[5].

Nowelizacja zmieniła sposób identyfikacji towarów i usług na potrzeby VAT z dotychczas obowiązującego na opartą o Nomenklaturę scaloną (CN) ustanowioną na mocy rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87 z 23.07.1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej (Dz.Urz. UE L 256, s. 1 ze zm.) w odniesieniu do towarów. W przypadku usług identyfikacja dalej oparta jest o klasyfikację PKWiU z 2015 r.[6]. Aby prawidłowo zaklasyfikować towary do określonego działu, pozycji, podpozycji lub kodu Nomenklatury scalonej (CN), należy skorzystać z Przeglądarki Taryfowej utrzymywanej przez Departament Ceł Ministerstwa Finansów w ramach Informacyjnego Systemu Zintegrowanej Taryfy Celnej ISZTAR 4[7].

Matryca stawek VAT – co to jest?

Dodatkowo wprowadzono nową tzw. matrycę stawek VAT opartą na poniższych założeniach[8]:

• przyjęcie takiej samej stawki VAT dla całych działów Nomenklatury Scalonej (CN);
• w przypadku konieczności zmiany stawki VAT na dane towary – przyjęcie generalnej zasady obniżania stawek VAT;
• zrównoważenie wprowadzenia prostej matrycy stawek VAT podwyżkami stawek VAT wyłącznie na wybrane, nieliczne towary i usługi.

Przepisy ustawy zmieniającej w zakresie matrycy stawek VAT obejmują:

• zmiany w załączniku nr 3 do ustawy VAT – wykaz towarów i usług opodatkowanych stawką 8%,
• zmiany w załączniku nr 10 do ustawy VAT – wykaz towarów i usług opodatkowanych stawką 5%,
• zmiany w załączniku nr 12 do ustawy VAT – wykaz towarów, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku określone w art. 113 ust. 1 i ust. 9 ustawy VAT,
• uchylenie załączników nr 2, 11, 13 i 14 do ustawy VAT,
• dodanie załącznika nr 15 do ustawy VAT – wykaz towarów i usług podlegających pod mechanizm podzielonej płatności.

Ujednolicenie usług związanych z wyżywieniem

Inną istotną zmianą, szczególnie dla podmiotów z sektora usług gastronomicznych, jest ujednolicenie stawek VAT odnośnie wszystkich czynności, które klasyfikowane są w PKWiU z 2015 r. jako usługi związane z wyżywieniem[9]. Niezależnie zatem od tego czy sprzedaż będzie polegała na świadczeniu usług gastronomicznych na miejscu czy dojdzie do sprzedaży posiłków na wynos, odpowiednią stawką będzie 8%. Stanowi to znaczącą różnicę w kontekście poprzednich wątpliwości związanych zwłaszcza ze sprzedażą posiłków na wynos. Zgodnie z interpretacją ogólną Ministra Finansów[10] właściwą stawką w takim wypadku była stawka 8%, ale jako że ten rodzaj interpretacji nie jest wiążący dla podatnika, nadal zdarzały się przypadki stosowania stawki 5% do niektórych czynności dokonywanych w ramach działalności gastronomicznej. Postępowanie to uprawomocniały również niektóre sądy administracyjne[11]. Ujednolicenie przepisów w tym zakresie z pewnością wpłynie na ogólną pewność co do prawa, chociaż może jednocześnie spowodować wzrost ceny dla klientów.

Wyjątki od reguły

Ujednolicenie to nie dotyczy jednak sprzedaży w zakresie:

• napojów innych niż wymienione w załączniku nr 3 lub załączniku nr 10 do ustawy VAT lub w przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie, w tym ich przygotowania i podania,
• towarów nieprzetworzonych przez podatnika, innych niż wymienione w załączniku nr 3 lub załączniku nr 10 do ustawy VAT lub w przepisach wykonawczych wydanych na jej podstawie,
• posiłków, których składnikiem są towary wskazane jako wyłączone z grupowań wymienionych w poz. 2 i 11 załącznika nr 10 do ustawy VAT.

Opisane wyłączenia dotyczą zatem m. in. sprzedaży: wody, w tym wody naturalnej; napojów bezalkoholowych z wkładem soku owocowego, warzywnego lub owoco-warzywnego poniżej 20% składu surowcowego; jogurtów, maślanek, kefirów; żelatyny i jej pochodnych; mięsa i podrobów jadalnych; ryb i skorupiaków, mięczaków i pozostałych bezkręgowców wodnych; etc. Sprzedaż produktów wymienionych w powyższym wyłączeniu objęta jest stawką 23%. Większość z podmiotów wyłączonych ze stosowania obniżonej 8% stawki podatku pokrywa się z przepisami obowiązującymi przed nowelizacją.

Na przykładzie usług gastronomicznych można zauważyć, że uproszczenie, o którym wspominał Minister Finansów, nie do końca się ustawodawcy udało, czego przykładem mogą być homary i ośmiornice – w stanie nieprzetworzonym przez podatnika opodatkowane są stawką 8%, w formie posiłków, w których się znajdują, jak np. zupa krewetkowa czy sałatki z owocami morza, opodatkowane są już stawką 23%.

Wymieniać listę produktów i poszczególnych wyłączeń można by jeszcze dłużej co tylko pokazuje, że pomimo uproszczeń, jednoznaczne określenie stawki nadal może rodzić pewne wątpliwości. Na szczęście w tym wypadku pomóc może nowe narzędzie udostępnione podatnikom, jakim jest Wiążąca Informacja Stawkowa, które to zostanie szerzej omówione już wkrótce, w kolejnym artykule.

[1] Ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1751 z późn. zm.).

[2] Ustawa z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 568 z późn. zm.).

[3] https://www.gov.pl/web/kas/co-nowego-w-lipcu---dzialania-mf-i-kas

[4] Przykładem może być tutaj klasyfikacja wafli w uzależnieniu od zawartości wody w masie wafla, pomimo że klasyfikacja statystyczna uznawała wafle za jednorodną grupę. W tej sprawie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 24 marca 2017 r. III Sa/Wa 1252/16. Naczelny Sąd Administracyjny odrzucił skargę kasacyjną Ministra Finansów w wyroku z dnia 30 października 2019 r. I FSK 1140/17

[5] Podatnicy mogli uzyskać opinię statystyczną ale ta nie posiadała funkcji ochronnej jaką nadaje się interpretacjom indywidualnym.

[6] Systematyka Nomenklatury scalonej nie obejmuje usług

[7] https://ext-isztar4.mf.gov.pl/taryfa_celna/

[8] Dmoch Wojciech. Matryca stawek VAT. Przegląd Podatkowy, 2020, nr 3. s. 38-43.

[9] Art. 41 ust. 12f ustawy o VAT

[10] Interpretacja ogólna Ministra Finansów z dnia 24 czerwca 2016 r. nr PT1.050.3.2016.156 odnośnie stosowania właściwej stawki podatku od towarów i usług dla sprzedaży posiłków i dań przez placówki gastronomiczne.

[11] Por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 17 maja 2019 r. I SA/Wr 58/19