Aby można było stwierdzić, że umowa pożyczki nie podlega opodatkowaniu PCC, należy w pierwszej kolejności ustalić czy jedna ze stron z tytułu dokonania pożyczki jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub z niego zwolniona. Kluczowe jest zatem rozważenie wszystkich okoliczności sprawy.
Powszechnie wiadomo, że pożyczka jako prosta konstrukcja prawna bywa instrumentem dość często wykorzystywanym przez przedsiębiorców jako tytuł prawny do przekazania danemu podmiotowi odpowiednich kwot. Oczywiście elementy umowy pożyczki są zachowane i cały stosunek prawny nie budzi wątpliwości. Chodzi jednak o to, czy i jakim podatkiem należy opodatkować umowę pożyczki, w sytuacji, gdy stroną umowy jest przedsiębiorca będący podatnikiem VAT. Jak wynika bowiem z przepisu art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi temu podlegają umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Z kolei w art. 2 tej ustawy zawarto katalog czynności, które wyłączone są spod opodatkowania, w tym m.in. czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:
- opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
- zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:
- umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,
- umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.
A zatem – jak podkreślił NSA w wyroku z dnia 24 kwietnia 2018r. sygn. akt II FSK 1105/16 – aby można było stwierdzić, że umowa pożyczki nie podlega opodatkowaniu PCC, należy w pierwszej kolejności ustalić czy jedna ze stron z tytułu dokonania pożyczki jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub z niego zwolniona. Kluczowe jest zatem rozważenie wszystkich okoliczności sprawy. Mianowicie sam fakt bycia czynnym podatnikiem VAT nie przesądza o tym, że strona czynności będzie opodatkowana VAT-em. Elementem decydującym nie jest również wpis przedmiotu działalności (PKD) w KRS. Może być bowiem tak, że udzielanie pożyczek będzie tzw. „działalnością uzupełniającą” przedsiębiorcy. Oczywiście nie można też kwestionować z góry tego, że jeżeli dokonano pożyczki tylko raz, to przedsiębiorca nie miał zamiaru kontynuowania działalności w zakresie udzielania pożyczek. Decydujące znaczenie będą miały zatem okoliczności związane z wolą świadczenia profesjonalnych usług w zakresie pośrednictwa finansowego i udzielania pożyczek pieniężnych innym podmiotom. Ważne jest, aby móc wykazać, że osoby zarządzające podmiotem rzeczywiście zamierzały taką działalność prowadzić; że istniała wydzielona komórka organizacyjna dysponującej wyodrębnionymi środkami finansowymi na prowadzenie działalności pożyczkowej, że podmiot planował i podejmował działania w kierunku rozwoju tego obszaru działalności. W przeciwnym razie, w stosunku do umowy pożyczki może zaistnieć realne ryzyko zakwalifikowania takiej umowy jako zawartej przez przedsiębiorcę poza VAT-em i w konsekwencji uznania, że podlega ona pod PCC.
Autor:
Aleksandra Księżyk
Dyrektor Działu Prawnego w Warszawie. Radca prawny, od 2013 roku związana z Russell Bedford. Kieruje Działem Prawnym w Kancelarii Russell Bedford.
