W ostatnim czasie Sąd Najwyższy poprzez podjęcie uchwały z dnia 22 maja 2019 r. w składzie 7 sędziów Sądu Najwyższego (I KZP 3/19, LEX nr 2664394, zwana dalej jako „Uchwała”) rozstrzygnął istotną kwestię odnoszącą się do przesłanki umożliwiającej uchylenie przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy w przedmiotowej uchwale zajął się ww. zagadnieniem, odpowiadając na pytanie jak należy rozumieć przesłankę konieczności przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie in fine ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 89, poz. 555, tj. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1987, dalej zwana jako „k.p.k.”), jako warunku uchylenia wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a w szczególności:
1) czy oznacza ona konieczność powtórnego przeprowadzenia wszystkich dowodów w sprawie, czy też wystarczająca jest potrzeba powtórzenia najważniejszych dowodów, rozstrzygających o odpowiedzialności karnej oraz
2) czy potrzeba dokonania ponownej oceny wszystkich dowodów, choćby bez ich ponownego przeprowadzania, uzasadnia przyjęcie tej przesłanki?"
Sąd Najwyższy wskazał, iż konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie in fine k.p.k., jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego
Rozbieżności w orzecznictwie
Jeżeli chodzi o przedmiotowe zagadnienie to wskazać należy, iż w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego wystąpiła rozbieżność co do sposobu interpretacji art. 437 § 2 zdanie drugie in fine k.p.k.
Według pierwszego z poglądów prezentowanych w orzecznictwie konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o którym mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie in fine k.p.k., jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało w realiach sprawy nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji.
Z kolei według drugiego stanowiska powodem uchylenia przez sąd odwoławczy wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania może być już sama konieczność ponowienia kluczowych, istotnych (a więc niekoniecznie wszystkich) dowodów w sprawie.
Przyczyna rozbieżności w orzecznictwie
Sąd Najwyższy wskazał w Uchwale, że zasadniczą przyczyną rozbieżności w orzecznictwie Sądu Najwyższego w omawianej kwestii jest odmienna wykładnia przesłanki ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego, tj. kwestia kiedy tak naprawdę zachodzi potrzeba wydania przez sąd odwoławczy wyroku kasatoryjnego z uwagi na ww. przesłankę.
Sąd Najwyższy w Uchwale odwołał się w tym kontekście do treści art. 452 k.p.k., wskazując, iż przepis ten nie uzależnia w sposób bezwzględny czynienia nowych ustaleń od przeprowadzenia dowodów w postępowaniu odwoławczym. Z drugiej jednak strony ww. przepis wskazuje również pośrednio na uprawnienie Sądu do szerokiego dopuszczania dowodów i ich przeprowadzania w postępowaniu odwoławczym.Sąd Najwyższy podkreślił w Uchwale, iż z treści art. 452 § 2 k.p.k. wynika zasada, że sąd odwoławczy sam przeprowadza dowody, nie zaś, że w celu ich przeprowadzenia uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.
Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy w oparciu o ww. argumentacje, rozstrzygając o przedmiotowym zagadnieniu postanowił przychylić się do pierwszego z wyżej zaprezentowanych poglądów, wskazując, iż konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości, o której mowa w art. 437 § 2 zdanie drugie in fine k.p.k., jako powód uchylenia przez sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, zachodzi wówczas, gdy orzekający sąd pierwszej instancji naruszył przepisy prawa procesowego, co skutkowało, w realiach sprawy, nierzetelnością prowadzonego postępowania sądowego, uzasadniającą potrzebę powtórzenia (przeprowadzenia na nowo) wszystkich czynności procesowych składających się na przewód sądowy w sądzie pierwszej instancji.
Nie ulega wątpliwości, iż podjęcie przedmiotowej Uchwały prze Sąd Najwyższy z pewnością wyjaśniło kwestię dość istotną dla profesjonalnych pełnomocników, zwłaszcza w zakresie stawiania wniosków apelacyjnych.
Autor: Hana Żołnierkiewicz
Aplikant adwokacki w Departamencie Prawnym. Od 2017 roku związana z Russell Bedford Dmowski i Wspólnicy Kancelaria Adwokacka Sp.k. Posiada doświadczenie w obsłudze prawnej na rzecz przedsiębiorców w zakresie łączenia, podziału i przekształcenia spółek oraz w zakresie prawa upadłościowego, prawa restrukturyzacyjnego i prawa rynku kapitałowego. Prowadzi bieżącą obsługę spółek prawa handlowego, w tym sporządza dokumentację korporacyjną, zarówno w języku polskim jak i w angielskim. Reprezentuje również klientów przed sądami powszechnymi w sprawach z zakresu prawa gospodarczego i cywilnego.
