Ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw zakłada szereg zmian w zakresie wymiaru kary. Obecnie nowelizacja nadal czeka na opinię Trybunału Konstytucyjnego.
W zakresie kary pozbawienia wolności projektodawca zaproponował, aby z katalogu kar wyeliminować karę 25 lat pozbawienia wolności, stanowiącej dotychczas odrębny rodzaj kary, jak również wydłużenie kary terminowego pozbawienia wolności do lat 30
Zmiany w zakresie kary grzywny
Projektodawca zaproponował wprowadzenie zasady normującego wymiaru kary, polegającej na tym, że w przypadku przestępstwa zagrożonego zarówno grzywną jak i karą pozbawienia wolności, karę grzywny wymierzać w wysokości nie niższej niż:
- 50 stawek – w przypadku czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku;
- 100 stawek – w przypadku czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat;
- 200 stawek – w przypadku czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat;
- 300 stawek – w przypadku czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata.
Obecnie treść art. 33 § 1 kodeksu postępowania karnego normującego zasady wymierzania grzywny brzmi: grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej najniższa liczba stawek wynosi 10 zaś najwyższa 540.
Zmiany w zakresie kary ograniczenia wolności
Projektodawca zaproponował również zasadę normującego wymiaru kary, polegającej na tym, że w przypadku przestępstwa zagrożonego zarówno karą ograniczenia wolności, jak i karą pozbawienia wolności, karę ograniczenia wolności wymierzać w wysokości nie niższej od:
- 2 miesięcy – w przypadku czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku;
- 3 miesięcy – w przypadku czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat;
- 6 miesięcy – w przypadku czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat;
- 9 miesięcy – w przypadku czynów zagrożonych karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata.
Obecnie treść art. 34 § 1 kodeksu postępowania karnego normującego zasady wymierzania kary ograniczenia wolności brzmi: kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata.
Przewidywane zmiany należy ocenić negatywnie, gdyż w każdym przypadku wymierzania kary grzywny lub ograniczenia wolności kara będzie musiała być ukształtowana zdecydowanie powyżej minimalnej dolnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego w art. 33 § 1 kodeksu karnego tj. 10 stawek, co w konsekwencji będzie ograniczeniem swobody orzeczniczej sędziego w ramach tzw. sędziowskiego wymiaru kary, które jednoznacznie wskazują, że sąd wymierza karę według swojego uznania, biorąc pod uwagę jej granice przewidziane przez ustawę, jak również to, żeby nie przekraczała stopnia winy, uwzględniała stopień społecznej szkodliwości, jak również biorąc pod uwagę jej cele zapobiegawcze i wychowawcze, które powinny zostać osiągnięte w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.
W świetle powyższego proponowana zmiana doprowadziłaby do wymierzania kary w sposób niezależny od faktycznych okoliczności sprawy (wagi czynu, jego skutków, postawy sprawcy, jego sytuacji życiowej).
Ponadto unormowanie zawarte w art. 33 § 1a pkt 4 zdecydowanie ograniczy również orzekanie w trybie nakazowym, gdyż tryb nakazowy przewiduje możliwość wymierzenia kary grzywny wyłącznie do 200 stawek dziennych. W związku z tym przestępstwa których górna granica jest wyższa niż 3 lata ale niższa niż 5 nie będą mogły być procedowane w tym trybie.
Zmiany w zakresie kary pozbawienia wolności
W zakresie kary pozbawienia wolności projektodawca zaproponował, aby z katalogu kar wyeliminować karę 25 lat pozbawienia wolności, stanowiącej dotychczas odrębny rodzaj kary, jak również wydłużenie kary terminowego pozbawienia wolności do lat 30.
Wprowadzenie takiej propozycji jest z jednej strony korzystne z uwagi na fakt, iż wprowadzi większą elastyczność w zakresie orzekania kary pozbawienia wolności, dzięki temu sąd będzie mógł odpowiednio miarkować karę w stosunku do poszczególnych rodzajów przestępstw. Niebędzie przy tym ograniczony ani najwyższym wymiarem kary, jakiobecnie obowiązuje, tj. 15 lat pozbawienia wolności, w sytuacji, gdy orzeczenie kary 25 lat pozbawienia wolności nie jest możliwe.Jednakże z drugiej strony Projektodawca nie uzasadnił w żaden sposób, dlaczego kara pozbawienia wolności podwyższona do 30 lat jest adekwatna, a nie zaprzestał tylko na podwyższeniu górnej granicy wymiaru kary do 25 lat.
W świetle tylko zmian dotyczących kary proponowana przez projektodawcę nowelizacja nie zasługuje na aprobatę.
Autor: Sylwia Jaszczuk, adwokat, współpracownik Russell Bedford Poland
