Kontrowersyjna zmiana w artykule 37a kodeksu karnego w Tarczy 4.0.

Swoją treść zmienił art. 37a ustawy kodeks karny i obecnie przyjął on brzmienie:

• § 1. Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.
• § 2. Przepisu § 1 nie stosuje się do sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym”.

Jest to istotna zmiana z punktu widzenia sprawcy, ponieważ w poprzednim stanie prawnym (brzmienie art. 37a kodeksu karnego przed wejściem w życie „Tarczy 4.0”) jedyną przesłanką do orzeczenia kary grzywny bądź kary ograniczenia wolności było wyłącznie zagrożenie karne do 8 lat. Przystępując do orzekania po spełnieniu przesłanki zagrożenia karnego do 8 lat, sąd mógł wybrać jedną z trzech obowiązujących w kodeksie karnym kar.

Obecnie dodano inne przesłanki tj.:

1. kara orzeczona nie byłaby wyższa niż rok pozbawienia wolności oraz, że
2. orzeczona kara nie może być niższa niż 3 miesiące ograniczenia wolności, przy orzekaniu grzywny nie może być ona niższa niż 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek.

Ponadto paragraf 2 wskazanego przepisu wyłącza możliwość jego zastosowania w stosunku do sprawców, którzy popełniają przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego oraz sprawców przestępstw o charakterze terrorystycznym.

Odnosząc się do punktu 1, wskazać należy, że decyzja czy kara nie byłaby wyższa od roku pozbawienia wolności, należy do subiektywnej oceny sędziego i dopiero wtedy kiedy sąd zdecyduje, że nie orzeknie wyższej kary, może rozważyć zastosowanie tego przepisu. Sąd będzie musiał uzasadnić dlaczego nie zastosowałby kary wyższej niż rok.

Wskazany wyżej przepis wzbudza wiele kontrowersji, ponieważ obecnie znacznie ogranicza on możliwość zastosowania tego przepisu przez sąd.

Nie jest to dobra zmiana, gdyż jest to powrót do reliktów kodeksu karnego z 1969 roku, a już wtedy ten przepis budził ogromne kontrowersje, przede wszystkim dlatego, że zgodnie ze stanowiskiem doktryny był on wewnętrznie sprzeczny.

Artykuł 37a kodeksu karnego daje możliwość zastosowania innej kary niż kara pozbawienia wolności, jeżeli sąd uzna, że będzie ona wystarczająca. Obecnie sąd będzie musiał „najpierw skazać oskarżonego na karę pozbawienia wolności” nie większą niż rok, a następnie zastosować karę grzywny bądź ograniczenia wolności. W związku z tym sąd traci możliwość wyboru jednej z trzech dopuszczanych prawem kar (grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności), jak to było uregulowane dotychczas.