Marcin Wiącek, aktualny RPO, podjął w tym zakresie interwencję odnoszącą się do sprawy obywatela, który podczas lockdownu w kwietniu 2020 nie posiadał maseczki w miejscu publicznym, za co został oskarżony z tytułu wykroczenia z art. 54 Kodeksu wykroczeń w związku z § 18 pkt 2 lit. a rozporządzenia Rady Ministrów z 15 kwietnia 2020 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. RPO od początku stał na stanowisku, że prawo to działa wadliwie. I faktycznie zostało ono zmienione na mocy zmian ustawy covidowej z 28 października 2020 r., kiedy to Rada Ministrów uzyskała upoważnienie do ustanowienia w rozporządzeniu powszechnego nakazu zakrywania ust i nosa wraz ze sposobem realizacji tego nakazu. A jego nieprzestrzeganie zostało uznane za wykroczenie. Jednakże przepisy te weszły w życie 29 listopada 2020 r., a więc nie obowiązywały w chwili, kiedy wspomniany obywatel został oskarżony. W rezultacie interwencji RPO Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i uniewinnił pana Rafała od przypisanego mu czynu.
RPO zaapelował do Premiera o uszczelnienie prawa w zakresie wymogu posiadania tzw. paszportu covidowego czy aktualnego testu na nosicielstwo Covid-19, co będzie sporym wyzwaniem, ponieważ stykają się tu problematyka swobód obywatelskich, RODO czy praw dotyczących prowadzenia działalności
Podobną sytuację mamy obecnie w zakresie udzielania informacji o zaszczepieniu, co reguluje jedynie rozporządzenie Rady Ministrów, podrzędne wobec zapisów konstytucyjnych czy ustawowych, które gwarantują prawo do prywatności, chronią informacje medyczne, gwarantują obywatelowi wolność korzystania z nieobowiązkowych szczepień, jak też zapewniają brak jakichkolwiek sankcji za nieprzystąpienie do nieobowiązkowych szczepień. Duże poruszenie społeczne budzi wymóg zaszczepienia się i wprowadzanie – także przez instytucje prywatne – zakazu wejścia do różnego rodzaju placówek lub na wybrane wydarzenia, w przypadku nieposiadania dokumentacji o zaszczepieniu przecie Covid-19 (paszport sanitarny, tzw. covidowy). RPO zaapelował do Premiera o uszczelnienie prawa również w tym zakresie, co będzie sporym wyzwaniem, ponieważ stykają się tu problematyka swobód obywatelskich, RODO czy praw dotyczących prowadzenia działalności.
Jak czytamy w wystąpieniu Marcina Wiącka: Błędem więc jest wprowadzanie modelu, w którym całkowita odpowiedzialność za zaprojektowanie zasad kontroli potwierdzenia zaszczepienia spoczywa na podmiotach prywatnych W opinii Rzecznika wybrane rozwiązania prowadzą do niedopuszczalnej prywatyzacji zadań publicznych i aby jej zapobiec należy podjąć odpowiednie działania legislacyjne. W tym kontekście należy wskazać, że konstytucyjna regulacja ochrony prywatności informacyjnej wprowadza obowiązek regulacji przez państwo zasad przetwarzania danych o jednostkach.
Obecnie różnicowanie sytuacji osób niezaszczepionych i zaszczepionych ma miejsce na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz. U. poz. 861 ze zm.), które wprowadza limity osób przy prowadzeniu określonych rodzajów działalności. Tymczasem, jak podkreśla RPO, właściwą formą regulacji omawianych zagadnień powinna być ustawa. Rzecznik wielokrotnie zwracał uwagę na konstytucyjny obowiązek wprowadzania ograniczeń praw i wolności w ustawie, co wynika jednoznacznie z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Proces ustawodawczy gwarantuje publiczną debatę nad wprowadzanymi projektami, sprzyja jawności i pozwala zainteresowanym podmiotom wyrazić swoje stanowisko środkami dostępnymi dla społeczeństwa obywatelskiego.
