Taka sytuacja wystąpiła w sprawie niedawno rozpatrywanej przez Naczelny Sąd Administracyjny (dalej zwany w skrócie: NSA). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2021 r. (sygn. akt: I SA/Bd 851/20) uwzględnił skargę na decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (dalej zwany w skrócie: ZUS) w przedmiocie odmowy prawa do zwolnienia z opłacania należności z tytułu składek za marzec 2020 r. i uchylił zaskarżoną decyzję. W związku z powyższym ZUS nie zgodził się z wyrokiem sądu i złożył skargę kasacyjną. Wbrew pozorom, clue sprawy nie dotyczyło samego zwolnienia, a prawidłowego dostarczenia decyzji. Została ona dostarczona bezpośrednio stronie, podczas gdy strona miała ustanowionego pełnomocnika w danej sprawie.
Zdaniem ZUS, przedstawionym w skardze kasacyjnej, wadliwe doręczenie decyzji nie może prowadzić do jej uchylenia, ponieważ wadliwie doręczona decyzja, np. z pominięciem pełnomocnika strony, wchodzi do obrotu i wywołuje skutki prawne.
Na szczęście NSA nie pozwolił na tak daleko idącą samowolę. W wyroku z dnia 16 marca 2022 r. (sygn. akt: I GSK 1329/21) nie uwzględnił skargi kasacyjnej. Powołał się na art. 40 par. 2 Kodeksu postępowania administracyjnego[1], zgodnie z którym: „Jeżeli strona ustanowiła pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi. Jeżeli ustanowiono kilku pełnomocników, doręcza się pisma tylko jednemu pełnomocnikowi. Strona może wskazać takiego pełnomocnika.”.
W dalszej części uzasadnienia powołano się na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1993 r. (sygn. akt: III ARN 45/9345), zgodnie z którym przywołany wyżej przepis ten nie dopuszcza żadnych wyjątków. I dalej: „(…) zgodnie z przyjętą w kodeksie postępowania administracyjnego zasadą oficjalności doręczeń obarcza organy administracyjne prowadzące postępowanie obowiązkiem doręczania wszystkich pism procesowych, a w tym orzeczeń (decyzji i postanowień) pełnomocnikowi ustanowionemu w sprawie. Od dnia powiadomienia organu o ustanowieniu pełnomocnika powinien mieć on zapewniony czynny udział w postępowaniu tak samo jak strona, a pominięcie pełnomocnika strony w czynnościach postępowania jest równoznaczne z pominięciem strony i wywołuje te same skutki prawne.”[2]. Dlatego doręczenie pisma bezpośrednio stronie, podczas gdy działa przez nią prawidłowo ustanowiony pełnomocnik, nie wywołuje skutków prawnych.
W dalszej części została również przywołana wcześniejsza uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego (z dnia 7 marca 2022 r., sygn. akt: I FPS 4/21). Zostało w niej stwierdzone, że postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności doręczone stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, z naruszeniem art. 145 par. 2 Ordynacji podatkowej[3], który, według NSA, stanowi odpowiednik art. 40 par. 2 Kodeksu postępowania administracyjnego[4], należy uznać za niewiążące.
NSA uznał, iż „nie był trafny zarzut skargi kasacyjnej błędnej wykładni art. 40 § 2 k.p.a. przez przyjęcie, że naruszenie tego przepisu skutkowałoby brakiem wprowadzenia decyzji do obrotu prawnego i w związku z tym miałoby istotny wpływ na wynik sprawy. Sąd pierwszej instancji prawidłowo bowiem przyjął, że naruszenie przez organ wynikającego z art. 40 § 2 k.p.a. nakazu doręczenia decyzji pełnomocnikowi strony skutkuje brakiem wprowadzenia tej decyzji do obrotu prawnego.”[5]. NSA oddalił skargę kasacyjną.
Biorąc pod uwagę argumenty przedstawione w uzasadnieniu do powyższego wyroku, można jedynie zgodzić się z Naczelnym Sądem Administracyjnym i uznać, iż postąpił słusznie. Przeciwna linia orzecznicza sądów administracyjnych mogłaby zapoczątkować nieład w postępowaniach administracyjnych, co doprowadziłoby do naruszenia jego podstawowych zasad, takich jak czynny udział strony w postępowaniu czy zasada działania organów w sposób budzący zaufanie obywateli.
[1] Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r., Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 735, ze zm.).
[2] Uzasadnienie do Wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 marca 2022 r., sygn. akt: I GSK 1329/21
[3] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r., Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 1540 ze zm.).
[4] Jeżeli ustanowiono pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi pod adresem wskazanym w pełnomocnictwie.
[5] Uzasadnienie do Wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 marca 2022 r., sygn. akt: I GSK 1329/21
Autor: Michał Zdanowski
Konsultant podatkowy w Russell Bedford Poland. Absolwent Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Absolwent Podyplomowego Studium Podatków i Prawa Podatkowego Uniwersytetu Warszawskiego, Absolwent Podyplomowych Studiów Rachunkowość i Finanse Przedsiębiorstwa Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Przez okres studiów zdobywał doświadczenie w kancelariach zajmujących się sprawami prawno-podatkowymi. Od września 2013 r. związany jest z kancelarią Russell Bedford Poland. Specjalizuje się w dokumentowaniu transakcji dokonywanych pomiędzy podmiotami powiązanymi.
