Po doręczeniu pozwu i odpowiedzi na pozew sąd może, w uzasadnionych przypadkach, w szczególności w sprawach zawiłych lub obrachunkowych, zarządzić wymianę przez strony pism przygotowawczych. Następnie co do zasady sąd wyznacza posiedzenie przygotowawcze, ale jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy, przewodniczący może jej nadać inny właściwy bieg, w szczególności skierować ją do rozpoznania, także na rozprawie (art. 2054 § 3 k.p.c.)
W przepisie art. 2055 § 1 k.p.c. wskazano, że postępowanie przygotowawcze służy rozwiązaniu sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza rozprawy. Jeżeli nie uda się rozwiązać sporu, na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się z udziałem stron plan rozprawy. Wydaje się zatem, że w sytuacji, gdy sąd uzna, że okoliczności sprawy wskazują, że postępowanie przygotowawcze nie przyczyni się do sprawniejszego rozpoznania sprawy, wówczas plan rozprawy nie będzie sporządzany.
Jeżeli jednak sąd wyznaczy posiedzenie przygotowawcze, co do zasady muszą być na tym posiedzeniu obecni pełnomocnicy bądź strony, którzy mają aktywnie uczestniczyć w tym posiedzeniu. Jeżeli nie stawią się na to posiedzenie, ustawodawca przewidział sankcje określone w przepisach art. 2055 §4-7 k.p.c. W wypadku nieusprawiedliwionego niestawiennictwa powoda (lub pełnomocnika procesowego zobowiązanego do udziału w posiedzeniu bez konieczności udziału powoda) sąd umorzy postępowanie, rozstrzygając o kosztach jak przy cofnięciu pozwu, chyba że sprzeciwi się temu obecny na tym posiedzeniu pozwany. Natomiast jeżeli powód w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu postanowienia o umorzeniu postępowania usprawiedliwi swe niestawiennictwo, sąd uchyli to postanowienie i nada sprawie właściwy bieg, czyli wyznaczy kolejny termin posiedzenia przygotowawczego.
Na posiedzeniu przygotowawczy sąd powinien ustalić, jakie okoliczności sporne są między stronami. Powinien również podjąć próby mediacji i poprowadzić postępowanie przygotowawcze aktywnie, aby sprawa nie została skierowana na rozprawę.
Nowością jest poniekąd obowiązek sądu komunikowania się ze stronami. Dotychczas sąd nie pokazywał swojego nastawienia, teraz sąd może pouczać strony o tym w jakim kierunku widzi możliwość rozstrzygnięcia. Sąd może poinformować strony o rozstrzygnięciu sprawy na innej podstawie prawnej niż wskazana przez stronę. Nie można przy tym żądać wyłączenia sędziego, który wypowie swoje stanowisko co do sprawy.
Zgodnie z przepisem art. 2059 § 1 k.p.c. plan rozprawy powinien zawierać rozstrzygnięcia co do wszystkich wniosków dowodowych stron, zastępując postanowienie dowodowe. Nie będzie wówczas konieczności wydawania przez sąd postanowień o dopuszczeniu określonych dowodów. Dopiero gdy sąd oddali wniosek dowodowy, wydaje postanowienie.
Ponadto zgodnie z art. 2059 § 1 k.p.c. plan rozprawy powinien zawierać zasadniczo:
- dokładne określenie przedmiotów żądań stron, w tym rozmiar dochodzonych świadczeń wraz z należnościami ubocznymi;
- dokładnie określone zarzuty, w tym formalne;
- ustalenie, które fakty i oceny prawne pozostają między stronami sporne;
- terminy posiedzeń i innych czynności w sprawie;
- kolejność i termin przeprowadzenia dowodów oraz roztrząsania wyników postępowania dowodowego;
- termin zamknięcia rozprawy lub ogłoszenia wyroku;
- rozstrzygnięcia innych zagadnień, o ile są niezbędne do prowadzenia postępowania.
Plan rozprawy podpisują strony i zatwierdza przewodniczący. Następnie plan zostaje doręczony pełnomocnikom i ewentualnie także stronom i to doręczenie ma skutek zawiadomienia o terminach posiedzeń i innych czynności objętych planem.
Jedną z konsekwencji planu jest uniemożliwienie stronom późniejszego zgłaszania wniosków dowodowych, czy też twierdzeń i dowodów nie zatwierdzonych w planie. Kolejne wnioski dowodowe są możliwe na zasadzie wyjątku i jeżeli strona uprawdopodobni, że nie mogła ich zgłosić wcześniej. Należy przy tym zwrócić uwagę na nowy przepis art. 34a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, zgodnie z którym opłatę stałą w kwocie 100,00 złotych od każdej osoby, której wniosek dotyczy, pobiera się od wniosku o wezwanie na rozprawę świadka, biegłego lub strony, jeżeli wniosek został złożony po zatwierdzeniu planu rozprawy.
Planowanie posiedzeń sądu będzie wymagało skoncentrowania rozprawy w krótkim okresie czasu. Co prawda istnieje możliwość rozpatrywania i rozstrzygania spraw na posiedzeniu niejawnym, ale rozwiązanie to było stosowane dość sceptycznie w praktyce. Dotychczas w większości przypadków rozstrzygnięcia były wydawane na posiedzeniu jawnym. Zmiana poprzez dodanie w art. 148 k.p.c. § 3 polega na tym, że zasadą w zakresie wszystkich rozstrzygnięć procesowych, ma być wydawanie postanowień na posiedzeniu niejawnym.
Część pierwszą znajdziecie państwo TUTAJ, część druga o nowym systemie doręczeń TUTAJ.
Autor: Aleksandra Księżyk – radca prawny, Dyrektor Działu Prawnego w Warszawie Kancelarii Russell Bedford Dmowski i Wspólnicy Kancelaria Adwokacka sp. k.
